Zamek Bolków

Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1272 roku kiedy to książę legnicki Bolesław II Łysy, zwany Rogatką. stwierdza „ castro nostro „. Jednak samo powstanie zamku gotyckiego wiąże się z panowaniem Bolka I Surowego, za którego czasów powstaje wieża dziobowa albo klinowa. Jest ona jedynym przykładem tego typu budowli w Polsce. Jej pierwowzorów należy szukać we Francji i Czechach gdzie pojawiają się w XIII wieku. Wysokość wieży wynosi dziś 25 m. Pierwotne wejście do niej znajdowało się na poziomie pierwszego piętra, dziś prowadzi do niego drewniany krużganek. W przyziemiu znajduje się tzw. loch głodowy, do którego można było dostać się jedynie z góry. Natomiast wejście na wyższe
kondygnacje umożliwiają schody umieszczone wewnątrz grubego na 4,5 m muru.

Do zamku prowadził system bram. Zewnętrzna murowana połączona była szyją bramną z drugą wewnętrzną, znajdującą się przy dzisiejszej cysternie. Dalsza gotycka rozbudowa przypada na okres panowania dwóch książąt Bernarda oraz Bolka II. Prowadzona najprawdopodobniej etapami, doprowadziła do połączenia istniejących skrzydeł zabudowy w jeden budynek mieszkalno-gospodarczy. Komunikacja odbywała się przy pomocy schodów i ganków zewnętrznych. W tym też czasie następuje dalsza rozbudowa umocnień bram oraz murów zewnętrznych zamku gotyckiego.

Z tego okresu zachowało się niewiele elementów wystroju architektonicznego. Są to portale na parterze, dwudzielne okno wychodzące na dziedziniec na wysokości trzeciej kondygnacji oraz wewnątrz okienko w kształcie koniczyny. Ostateczny kształt zamek uzyskuje w XVI wieku. Rozbudowę rozpoczęto w 1540 roku, a kierował nią znany architekt Jakub Parr. Powstaje wówczas budynek mieszkalny zwarny dziś Domem Niewiast. Następuje również przebudowa dawnego budynku mieszkalnego, nadająca mu renesansowy
charakter. W tym czasie ma miejsce rozbudowa zewnętrznych linii fortyfikacyjnych, przystosowanych już do broni palnej. Powstają dziedzińce zewnętrzne wraz z systemem murów obronnych i bastei. W sumie w wyniku przebudowy zamek zajmował powierzchnię 7 600 m2 i należy go zaliczyć do największych w tym okresie na Śląsku.

W swojej historii zamek bolkowski był wielokrotnie oblegany. W 1345 roku wojska czeskie pod dowództwem rycerzy z Czernej czterokrotnie szturmowały jego potężne mury. Nie został również zdobyty w czasie wojen husyckich przewalających się przez Śląsk. Dopiero w 1463 roku zostaje wzięty szturmem przez króla czeskiego Jerzego z Podjebradu, który osadził na nim rycerza Jana z Czernej. Zasłynął on z rozbojów i grabieży, co spowodowało, że zamek został zdobyty przez mieszczan wrocławskich i świdnickich w 1468 roku, a sam rycerz został powieszony.

Po przebudowie wielokroć oblegany, dopiero w czasie wojny trzydziestoletniej zostaje zdobyty przez Szwedów w 1646 roku, po uszczupleniu załogi do 40 knechtów. Zamek wówczas znacznie ucierpiał.

W 1703 roku zostaje zakupiony przez Cystersów z Krzeszowa. Po sekularyzacji zakonu w 1810 roku przechodzi na własność skarbu państwa Pruskiego. Opuszczony powoli staje się ruiną. W 1885 roku rada miasta zezwala na częściową rozbiórkę murów.

Odbudowę zamku rozpoczęto w pierwszej połowie XX wieku. Przerwana wstrząsami dziejowymi została wznowiona w 1994 roku. W chwili obecnej jest Oddziałem Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.

Po śmierci w 1138 r. księcia Bolesława III Krzywoustego doszło do podziału Polski na dzielnice rządzone przez jego synów. Również Śląsk stał się jednym z księstw dzielnicowych. Pierwszym jego władcą został Władysław II – najstarszy syn Bolesława Krzywoustego. Od niego wywodziły się później różne linie Piastów śląskich.
Jednym z jego potomków był Bolesław II Rogatka – najstarszy syn księcia Henryka Pobożnego (poległ w 1241 r w bitwie z Tatarami pod Legnicą). Rogatka objął rządy w 1242 r., władca ten był bezpośrednim przodkiem książąt świdnicko-jaworskich. W 1248 roku jego brat – Henryk III Biały osiągnął pełnoletność i w związku z tym nastąpił podział księstwa na dwie dzielnice. Bolesław otrzymał księstwo legnickie, zaś Henryk księstwo wrocławskie. Z Bolesławem II Rogatką jest związane powstanie księstwa jaworskiego. Książę ten ok. 1274 r. wydzielił najstarszemu synowi Henrykowi V Grubemu, z części swoich posiadłości, terytorium z miastami: Jaworem, Kamienną Górą Bolkowem, Lubawką. Świerzawą, Nowogrodźcem i Lwówkiem Śląskim. Kilka lat później (1277 r.) Bolesław Rogatka powiększył teren swojego księstwa o obszar z miastami: Strzegomiem i Środą Śląską. Stało się to możliwe po jego zwycięstwie w bitwie pod Stolcem nad księciem wrocławskim Henrykiem IV Probusem.
W 1278 roku umarł Bolesław II Rogatka, rządy nad księstwem legnickim objął jego najstarszy syn Henryk V Gruby. Władcą księstwa jaworskiego został młodszy syn Rogatki – Bolko I Surowy.

Od 1278r. księstwem Jaworskim rządził Bolko I Surowy. Urodził się ok. 1252/56. Ojcem jego był Bolesław II Rogatka, zaś matką Jadwiga anhalcka. Około 1284 r. Bolko poślubił Beatrycze — córkę margrabiego brandenburskiego Ottona V Długiego. Początkowo panował razem z bratem Bernardem Zwinnym. Wspólne ich rządy skończyły się w 1281r. Wówczas z księstwa jaworskiego wydzielono dla Bernarda ziemię lwówecką. Kiedy Bernard umarł  nastąpiło ponowne połączenie księstwa.

Bolka I podczas swych rządów prowadził politykę mającą na celu wzmocnienie władzy, powiększenie księstwa oraz utrzymanie niezawisłości. Aby ją zrealizować sprzymierzył się z władcami Brandenburgii oraz Czech.

W 1290 r. Bolko I znacznie powiększył księstwo. Po śmierci Henryka IV Probusa, pomógł bratu Henrykowi V Grubemu objąć władzę nad księstwem wrocławskim i w zamian otrzymał dużą jego część (z miastami Świdnicą, Strzegomiem, Dzierżoniowem, Ząbkowicami Śląskimi, Ziębicami oraz Strzelinem). W ten to sposób powstało księstwo świdnicko — jaworskie.

W 1995 roku na zamku powstaje stowarzyszenie Bractwo Rycerskie Zamku Bolków, stawiające sobie za zadanie wskrzeszenie dawnej jego świetności poprzez organizowanie Turniejów Rycerskich oraz występów teatrów, koncertów muzyki dawnej i tańca dawnego. Bractwo Bolkowskie jest organizatorem turnieju rycerskiego, który jest jednym z największych i najbardziej prestiżowych w Kraju. Odbywa się zawsze w ostatnią sobotę i niedzielę czerwca.